Inwisselbare werknemers

Werknemers hebben bij de VVD niets te zoeken.

Afgelopen zondag vond het eerste grote lijsttrekkersdebat plaats. Inmiddels is daar al het nodige over gezegd. Persoonlijk vond ik het opvallendste moment een VVD-spotje dat enkele minuten voor aanvang werd uitgezonden:

In dit spotje vraagt de acteur zich het volgende af:

Ja, waarom zou je nog werken? Als je niks doet word je in de watten gelegd. En als je keihard werkt dan wordt je gepakt.

Als satire vind ik dit wel aardig gelukt. Het past verder ook heel aardig in het eeuwige VVD-riedeltje dat die luie bijstandontvangers het maar goed hebben en dat de hardwerkende Nederlander het best af kan zonder een sociaal vangnet of een functionerende rechtsstaat (er moeten natuurlijk wél meer snelwegen komen).

Maar goed, de boodschap van het spotje is natuurlijk dat de VVD klaar staat voor de werkende mens. De realiteit is vanzelfsprekend anders. Immers, wanneer een politieke partij moeite doet om een lachwekkend onjuist beeld van de werkelijkheid te schetsen dan is dit bedoeld ter afleiding, bijvoorbeeld van het VVD-standpunt over het ontslagrecht. Op de website van de VVD vinden we dan ook de volgende passage:

De kantonrechtersformule en de gang naar het UWV maken ontslag erg duur, en moeten dan ook worden afgeschaft. Door in de wet een vaste ontslagvergoeding van een week per gewerkt jaar op te nemen (met een maximum van een half jaarsalaris), wordt het ontslagrecht eerlijker en eenvoudiger. Ook wil de VVD opeenvolgende arbeidscontracten tot een maximale duur van vijf jaar mogelijk maken.

Indien dit plan wordt gerealiseerd dan is het dus bijvoorbeeld mogelijk dat iemand die tien jaar trouw voor een bedrijf heeft gewerkt (vijf jaarcontracten plus vijf jaar vast) naar huis wordt gestuurd met net iets meer dan één maandsalaris. De werkgever hoeft niet eens een goede reden te hebben: de gang naar de kantonrechter is immers afgeschaft en er komt een vaste, bij wet vastgelegde ontslagvergoeding. Voor werkgevers is dit handig, voor werknemers natuurlijk een ramp (vooral wanneer een lachende Mark Rutte nog even uitlegt dat hij dat ‘in de watten leggen’ van toendertijd vanzelfsprekend niet écht meende).

In een eerder stuk verwees ik al eens naar een studie uit 2006 waaruit bleek dat in de extreem geliberaliseerde Amerikaanse arbeidsmarkt, waar nagenoeg geen ontslagbescherming bestaat, ieder kwartaal 8% van alle arbeidsplaatsen verdwijnt en door andere, nieuw gecreëerde arbeidsplaatsen wordt vervangen. Het gevolg hiervan is dat het voor veel werknemers nauwelijks loont specifieke arbeidsvaardigheden aan te leren en dat veel werkgevers amper in hun werknemers investeren.

Een verregaande versoepeling van het ontslagrecht dreigt op de lange termijn dan ook tot de deskilling van grote aantallen werknemers te leiden. Werkgevers zullen immers minder gemotiveerd zijn het potentieel van hun bestaande werknemers te maximaliseren. Veel eerder zal worden gekozen voor de gemakkelijke oplossing: ontslag en vervanging. Wanneer dit op te grote schaal gebeurt onstaat wellicht een vicieuze cirkel van gemakkelijk ontslag, deskilling en dalende arbeidsproductiviteit. En voor we het weten moeten we de concurrentie aangaan met lagelonenlanden.

Voor werkgevers, in tegenstelling tot werknemers, hoeft deskilling geen ramp te zijn. Werknemers met weinig vaardigheden zijn gemakkelijker te controleren en in de hand te houden dan hun meer vaardige collega’s. Vaardigheid heeft immers marktwaarde – en dat verhoogt de arbeidskosten en verlaagt de winstmarge. En uiteindelijk is de marge het enige dat telt. Werkgevers – en zeker de grote multinationals – zullen te allen tijde een inferieur product met hogere winstmarge verkiezen boven een superieur product met lagere winstmarge. Het verkiezingsprogramma van de VVD gaat graag met deze keuze mee. De consequenties voor de werknemer, namelijk deskilling en (uiteindelijk) een lager inkomen, worden daarbij voor lief genomen.

X-posted @ Sargasso