Even buurten bij de Ku Klux Klan

Ook in de VS is het komkommertijd. In plaats van het laatste nieuws, vandaag daarom een inkijkje in het dagelijks leven van KKK-leden.

Deze reportage van fotograaf Anthony Karen bevat ronduit fascinerende beelden (meer foto’s hier) .

We zien onder meer een Klan-lid die met een luchtbuks een bijzonder grote kakkerlak van de muur van zijn woonkamer probeert te schieten, een huwelijksfeestje dat er nou niet echt flitsend uitziet en – uiteraard – een tamelijk bizarre verzameling gewaden en puntmutsen.

Niettemin werd ik nog het meest getroffen door de interieurs die op verschillende foto’s zijn te zien. De kansloze armoede spat ervan af. Maar in plaats van zich op te winden over de almaar groeiende inkomensongelijkheid in hun land, hebben deze figuren het op ‘de negers’ gemunt – nou niet bepaald de bevolkingsgroep die verantwoordelijk is voor de ongelijke welvaartsverdeling in de VS.

De hierboven afgebeelde leden van de Ku Klux Klan zou je kunnen vergelijken met een mishandelde hond die zijn gewelddadige frustraties richt op Bello van de buren in plaats van de hand die hem dagelijks pijnigt. Het virulente racisme van de KKK is zodoende een voorbeeld van een ideologie die mensen aanzet tegen hun eigenbelang te handelen.

Ideologie ontstaat nooit in een vacuüm, maar is doorgaans, zoals Marx al wist, een reflectie van de belangen van de haves in een samenleving.

Nu zijn de haves natuurlijk niet geweldig gebaat bij lynchpartijen en brandende kruisen, maar het algemenere principe van minderheidsgroepen gebruiken als bliksemafleider voor de werkelijke bezitsverhoudingen is een traditioneel en respectabel onderdeel van de politieke praktijk in de VS.

Want dat mensen gaan nadenken over de welvaartsverdeling en bezitsverhoudingen in hun samenleving moet – zo werd enkele dagen geleden opnieuw duidelijk – koste wat kost worden vermeden.

Dijsselbloem, de media en de ideologie van het grootkapitaal

De initiële berichtgeving rondom de uitspraken van Jeroen Dijsselbloem onthult hoezeer ons denken wordt bepaald door de belangen van de economische elite.

De ‘affaire Dijsselbloem’ deed afgelopen week veel stof opwaaien. Minister Jeroen Dijsselbloem, in zijn capaciteit als voorzitter van de Eurogroep, had immers gewaagd te verkondigen dat doorsnee belastingbetalers niet langer automatisch worden aangeslagen om houders van grote, onverzekerde deposito’s bij omvallende banken te ontzien. Zeg maar hoe het systeem nominaal hoort te werken.

Met name in de Angelsaksische media was de reactie fel: Dijsselbloem kon het beste zo snel mogelijk wegens incompetentie worden ontslagen. Maar ook Nederlandse financiële ‘goeroes’ spraken schande van de notie dat renderend kapitaal niet onder alle omstandigheden op een bail out van de belastingbetaler kan rekenen (die in het eventuele rendement van de getroffen deposito’s natuurlijk nooit zou meedelen). En hoewel later in de week positievere geluiden over Dijsselbloems uitspraken vielen te beluisteren, waren de eerste reacties toch overweldigend negatief.

En zo – afgaande van de berichtgeving in de Nederlandse pers – waren we er met zijn allen toch een paar dagen van overtuigd dat het de taak van de weldenkende burger is om de financiële verliezen van kapitalisten (want dat bén je wanneer je inkomsten genereert met behulp van je kapitaal) op zich te nemen.

Deze in feite bizarre situatie illustreert op treffende wijze het punt dat econoom John Wisman hier (pdf) in algemenere zin maakt:

Once control of the state was in principle democratized by the ballot box, the fortunes of the elite came to depend solely upon controlling ideology.

Zo bestaan in de VS tientallen door rijke conservatieven gefinancierde think tanks (waarvan The American Enterprise Institute de bekendste is) die uitsluitend bestaan om rechtse stokpaardjes aan de man te brengen. Hoewel dit soort instituten in Nederland niet of nauwelijks bestaat, is dat geen enkel probleem. De verheerlijking van ‘limited government’, ‘low taxes’ en ‘private enterprise’ is immers ook hier behoorlijk succesvol gebleken. Net als de gedachte dat bijstandontvangers in een soort luilekkerland leven en dat linkse politici – waaronder dus ook Dijsselbloem – naïeve lichtgewichten zijn.

De belangrijkste manier om de dominantie van dit soort voor de haves gunstige ideeën te verzekeren is door rechts gelijk te stellen aan ‘serieus’ en ‘realistisch’ en links aan ‘frivool’ en ‘luchtfietserij’. Op deze manier werd bijvoorbeeld tien jaar geleden het publiek in de VS rijp gemaakt voor de Irakoorlog: alle Very Serious People waren immers vóór en alleen de naïeve hippies waren tegen.

De afgelopen jaren hebben we precies hetzelfde gezien in de omgang met de financiële crisis. Hoewel ‘bezuinigen om het vertrouwen te herstellen’ inmiddels zelfs door het IMF is afgeschreven, hebben de ‘realisten’ van de VVD hun irrationele obsessie met het begrotingstekort nog steeds niet opgegeven. En nu enkele voormalige VVD-prominenten als Wiegel, Nijpels en Bolkestein (in navolging van Johan Witteveen) ten langen leste de heiligheid van de drie-procentsnorm ter discussie durven stellen, wordt het drietal door PowNed vervolgens vakkundig afgeserveerd als irrelevante ‘oudjes’.

Want de hippies mogen nooit gelijk krijgen. Dat zou immers kunnen betekenen – om John Wisman nogmaals te citeren (pdf) – dat de staat, net als in de naoorlogse decennia, weer het instrument wordt ‘that could limit or even potentially end, the extraction of workers’ surplus [by the elites].’ En dat kan natuurlijk niet de bedoeling zijn.

Consumentenmacht als ideologisch verzinsel

Bedrijven beschikken over verschillende manieren om zichzelf van marktaandeel en omzet te verzekeren. Hierdoor zijn zij veel minder vatbaar voor de ‘tucht van de markt’ dan (neo)liberalen – verzot als ze zijn op privatisering en deregulering – ons graag willen doen geloven.

Afgelopen zondag verscheen een, zoals altijd, uitstekende column van Bas Heijne op de website van het NRC. Heijnes betoog richt zich vooral tegen de mentaliteit van geïnstitutionaliseerde zwendel die hoogtij viert in het bedrijfsleven, waarbij de klant als ‘middel’ moeiteloos mag worden bedrogen zolang dit in het belang is van het uiteindelijke doel, namelijk de aandeelhouder.

Als onderdeel van zijn uiteenzetting, brengt Heijne onder andere de interim-topman van Douwe Egberts naar voren die zich opwindt over de afnemers van de nieuwe Sarista-bonenmachine. Vijf tot tien procent van deze consumenten kraakt immers de bijbehorende ‘bonenfunnels’ om deze vervolgens na te vullen met hun eigen bonen in plaats van die van DE. ‘We gaan die mogelijkheid afsluiten,’ reageert topman Jan Bennink. Heijne, op zijn beurt, is verontwaardigd.

Vuurwapens, ideologie en politieke chaos

Dit stuk verscheen eerder als bijdrage aan de rubriek ‘Elders in de wereld’ op Sargasso.nl.

De gebeurtenissen van afgelopen week illustreerden wederom de disfunctionaliteit van het Amerikaanse politieke debat.

Het Amerikaanse nieuws werd vorige week gedomineerd door de schietpartij op een basisschool in Sandy Hook waarbij, exclusief dader, 26 mensen omkwamen. Vrijdag presenteerde de National Rifle Association (NRA), de uitermate machtige belangenvereniging van vuurwapenbezitters en -industrie, haar plan om dit soort schietpartijen voortaan te voorkomen. De oplossing? Meer vuurwapens! Dit keer in de vorm van een gewapende politieagent op iedere school. Nog voordat de woordvoerder van de NRA was uitgesproken, raakte bekend dat bij een schietpartij in landelijk Pennsylvania meerdere slachtoffers waren gevallen, inclusief drie gewonde agenten van de staatspolitie. Waren er nu maar gewapende good guys ter plaatse geweest, dan had het nooit zo ver hoeven komen…

Een heel andere oplossing voor school shootings werd aangedragen door de libertarische schrijfster (en betaald conservatief activist) Megan McArdle:

I’d also like us to encourage people to gang rush shooters, rather than following their instincts to hide; if we drilled it into young people that the correct thing to do is for everyone to instantly run at the guy with the gun, these sorts of mass shootings would be less deadly, because even a guy with a very powerful weapon can be brought down by 8-12 unarmed bodies piling on him at once.

Met andere woorden: iedere schoolklas een standby suicide squad!

Of zoals een reageerder bij het hierboven aangehaalde artikel opmerkte:

It’s typical libertarianism though. Behave in a way that’s against human nature because the practical solution is against my ideology.

Andere conservatieve ‘denkers’ wezen met een beschuldigende vinger naar de feminisering van de maatschappij:

There was not a single adult male on the school premises when the shooting occurred. […] There didn’t even seem to be a male janitor to heave his bucket at Adam Lanza’s knees. […] in general, a feminized setting is a setting in which helpless passivity is the norm. Male aggression can be a good thing, as in protecting the weak — but it has been forced out of the culture of elementary schools and the education schools that train their personnel. Think of what Sandy Hook might have been like if a couple of male teachers who had played high-school football, or even some of the huskier 12-year-old boys, had converged on Lanza.

Vuurwapenregulering? Helemaal niet nodig: doe ons maar conciërges met emmers en een paar steviggebouwde twaalfjarigen.

Helaas zijn bovenstaande reacties op de schietpartij in Sandy Hook niet de hersenspinsels van een paar marginale figuren. Zo’n beetje de volledige rechtse politiek is in de VS inmiddels volkomen losgezongen van de werkelijkheid. Zo hebben Republikeinse wetgevers in de staat South Carolina een archaïsch, nooit erkend wettelijk principe van stal gehaald dat een grote rol speelde in de aanloop naar de Amerikaanse Burgeroorlog. Federale ambtenaren belast met de invoering van ‘Obamacare’ zouden in South Carolina, zo is de bedoeling, tot jarenlange gevangenisstraffen kunnen worden veroordeeld.

John Boehner, aanvoerder van de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden, heeft zijn fractie inmiddels dan ook niet meer in de hand. Een door hem ingediend, vooral symbolisch bedoeld wetsvoorstel met als primaire doel aartsvijand Obama voor het blok te zetten kon afgelopen week op onvoldoende Republikeinse stemmen rekenen om te worden aangenomen. De reden? Amerikanen met een inkomen boven een miljoen dollar per jaar zouden iets meer belasting gaan betalen. En belastingen (voor de rijken) moeten natuurlijk altijd, alleen maar en zonder uitzondering omlaag.

De vruchten van toekomstige economische groei ‘niet meer voor iedereen’?

Wij importeren veel uit de VS. Amerikaanse economische ideeën en strijdpunten zijn dan ook regelmatig voorboden van wat ons op economisch gebied in Nederland te wachten staat. Zodoende is het de moeite waard om zo nu en dan eens te kijken waar men zich aan de overkant van de Atlantische Oceaan mee bezighoudt.

Vorige week publiceerde de Washington Times een interview met Chrystia Freeland, auteur van het boek The Plutocrats: The Rise of the New Global Super Rich and the Fall of Everyone Else. Dit interview leverde verschillende interessante inzichten op. Zo werden dezelfde mensen (vaak werkzaam op Wall Street) die in 2008 de signalen van een komende crash volledig over het hoofd zagen recentelijk opnieuw compleet verrast door het verlies van Romney in de Amerikaanse presidentsverkiezingen. In beide gevallen leidde dit tot een situatie waarin deze superrijken aanzienlijke financiële investeringen van de ene op de andere dag volledig konden afschrijven.

Een ander opvallend punt dat in het interview naar voren kwam is dat in de Angelsaksische beleving de zakenman – en niet, bijvoorbeeld, de wetenschapper of filosoof – de grote held is die de meest waardevolle bijdrage aan de samenleving levert. Zodoende is het natuurlijk niet vreemd dat libertarische sprookjesfiguren als Ayn Rands creatie John Galt met name in de Verenigde Staten als inspirerend voorbeeld wordt beschouwd.

Een kwestie van geloof

Ideologie wordt tegenwoordig vooral aangetroffen aan de rechterkant van het politieke spectrum.

Wanneer anderen met instemming verwijzen naar een stuk dat je zelf hebt geschreven is dat altijd leuk. Merijn Oudenampsen, in deze bijdrage, gaat onder meer in op de relatie tussen het etiket ‘banenkampioen’ waar de VVD zich zo graag mee tooit en het rekenmodel van het CPB dat dit ‘kampioenschap’ aan onze neoliberale vrienden toekent:

Misplaatst vertrouwen

De VVD kiest voor ‘optimisme’. Dat is alleen niet zo handig als dit ten koste gaat van de feiten – en ons economisch herstel.

De standpunten van de VVD hebben geen geweldige relatie met de werkelijkheid. Zo hebben we eindeloos naar Ruttes mantra mogen luisteren dat strenge bezuinigingen zullen leiden tot een stijgend consumentenvertrouwen en uiteindelijk tot economisch herstel. De realiteit hiervan is op zijn minst twijfelachtig te noemen (zie ook hier). Verder kregen we te horen dat de rijksbegroting moet worden begrepen als een huishoudboekje: er mag niet meer worden uitgegeven dan dat er binnenkomt. Ondanks hun luidkeels beleden bewondering voor het ondernemerschap hebben Rutte cum suis blijkbaar nooit van het fenomeen investering gehoord (zelfs negatieve rentes op staatsobligaties veranderen hieraan niets). Tenslotte is er nog de rotsvaste, maar wederom zeer twijfelachtige opvatting dat de overheidsfinanciën bij de VVD in betere handen zijn dan bij de zogenaamde ‘socialisten’.